De soort spanpapier maakt ook uit, hier is een selectie uit mijn stapel:
Dit deel van mijn website is een vertaling van de zeer uitgebreide bouwbeschrijving die Michael Stuart heeft gemaakt voor het bouwen van een vliegend schaalmodel.
Wout Moerman
Ondanks dat ik (Michael Stuart) mijn hele leven modellen heb gebouwd zie ik
nooit uit naar het bespannen. Het gaat wel eens mis, waarna ik dus de bespanning
weer moet verwijderen en opnieuw moet beginnen. Je kan de kans op een geslaagde
bespanning vergroten door de constructie vooraf zo glad mogelijk af te werken.
Ook helpt het om in hoeken met een grote kans op kreukels verstevigingsdriehoekjes
aan te brengen.
De soort spanpapier maakt ook uit, hier is een selectie uit mijn stapel:
Het beste wat je kunt krijgen is Esaki tissue (rechts in de foto), ook wel japans papier genoemd. Dit is zeer licht en heeft een glad oppervlak wat met een dun laagje spanlak al luchtdicht is. Het is verkrijgbaar in een aantal kleuren en wanneer je gebruik maakt van pastelkrijt (later meer hierover) kan je dit uitbreiden tot een veel groter aantal kleuren. Ik bewaar mijn spanpapier opgerold in een kartonnen koker. Een goed adres voor spanpapier is Mike Woodhouse - zijn website is www.freeflightsupplies.co.uk. Goede kwaliteit voor een lage prijs en lage verzendkosten.
Midden op de foto is “Super Lite” tissue van SAMS, verkrijgbaar in een groot aantal kleuren. Het weegt meer dan Esaki, maar is goed te gebruiken voor de meeste modellen waarbij gewichtsbesparing niet uiterst belangrijk is. Easy Built Models verkoopt iets soortgelijks in de VS. Je kan ook geluk hebben in winkels met cadeaupapier, soms vind je gekleurd papier wat je voor modelbouw kunt gebruiken. Maar pas op, soms is het niet kleurvast en is het erg kwetsbaar wanneer het nat is. Hallmark heeft een aantal metallic tissues die blijkbaar goed voor modelbouw werken.
Aan de linkerkant zijn een paar oude vellen van een soort tissue die ik veel gebruikte toen ik begon met modelvliegen - dit heette Modelspan en kon in lichte en zware kwaliteit worden gekocht. Het is een zachte soort tissue die makkelijk over complexe vormen kon worden gebruikt. Het enige nadeel was dat het een heel open structuur had waardoor veel spanlak nodig was om een luchtdicht oppervlak te krijgen.
Voordat ik verder ga met bespannen moeten we besluiten hoe we het model willen afwerken. In dit geval kies ik voor de volledig blauwe versie met zilveren letters en sierstrepen. Ik zie hiervoor de volgende mogelijkheden:
- Het model bespannen met blauw spanpapier, de letters en sierstrepen uitsnijden uit zilver tissue en vastplakken. Als je geen zilver tissue kan vinden kan je wit tissue bespuiten met zilververf (bijvoorbeeld velgenspray). Gebruik lijmstift voor het vastplakken van de zilveren letters en strepen.
- Zoals hierboven, maar dan eerst het blauwe spanpapier met blauw pastelkrijt kleuren om het minder transparant te maken. Een uitstekende beschrijving van deze methode vind u op de website van easybuiltmodels.com.
- Spuit het bespannen model geheel blauw. Plak dan af om de zilverkleurige delen te spuiten.
- Spuit het bespannen model geheel blauw. Snijdt dan de markeringen uit een
vel zilverkleurig transfermateriaal en plak deze op het model.
Ik ga de onderste methode gebruiken omdat de markeringen relatief groot zijn en
daardoor eenvoudig zijn uit te snijden. Op deze manier loop je ook niet het
risico dat door het afplakken de blauwe verf beschadigt. Let er op dat het model
een glanzende afwerking moet hebben voordat de transfers worden aangebracht.
Het model wordt bespannen met blauw Esaki spanpapier om te zorgen dat er een
minimum aan verf nodig is om een goede dekking van de kleur te krijgen.
Daarnaast is het ook beer te zien op de foto's wat het mij makkelijker maakt om
te tonen wat ik aan het doen ben.
Een veel gestelde vraag is welke kant van het spanpapier boven moet - de doffe
of de glanzende? Volgens mij maakt het niet veel uit. Ik ben geneigd de doffe
kant boven te doen omdat ik denk dat de verf hier beter op houdt. Als je het
blauwe spanpapier met blanke lak afwerkt kan je misschien beter de glanzende
kant boven doen.
Om het spanpapier vast te zetten ga ik gebruik maken van spanlak en thinner.
Maar denk niet dat dit de enige manier is, het is gewoon de methode waar ik het
meeste ervaring mee heb. Veel mensen gebruiken tegenwoordig lijmstiften, of
verdunde witte houtlijm.
De eerste stap is om op de plaatsen waar je het tissue gaat vastzetten een flinke laag poriënvuller aan te brengen. Dit is een spanlak met extra vulmiddel. Dus de randen van de vleugels, staartvlakken, alle beplankte oppervlakken, liggers en de achterste staander. Vergeet ook niet de bovenkant van de buitenste ribben te behandelen omdat we de vleugeltippen met een extra stuk spanpapier gaan bekleden.
Zorg dat je voldoende ventilatie hebt, want dit goedje stinkt enorm.
Misschien moet je de rest van het gezin even een dagje op pad sturen....
Wanneer het is gedroogd kan je het licht schuren om de ruwheid van de opstaande
houtvezels kwijt te raken.
Strijk nu wat onverdunde spanlak over de vuller. Sommige mensen gebruiken twee
lagen, maar bij mij hecht het spanpapier voldoende met een enkele laag.
Laten we beginnen met een zijkant van de romp. Als je het spanpapier op de
tekening legt (of op een kopie als je de tekening niet wilt beschadigen) kan je
de bespanning voor het deel tussen de langsliggers uitsnijden. Je hoeft dit niet
heel precies te doen, het is veiliger om rondom wat spanpapier extra te hebben.
Je moet een nieuw mesje om het spanpapier te snijden om te voorkomen dat er
scheurtjes ontstaan.
Ik zal nu wat vertellen over de vezels van het spanpapier. De meeste soorten
spanpapier (ook Esaki) hebben een duidelijke vezelstructuur. Dit wordt bepaald
door de verdeling van de vezels. Over het algemeen moe het spanpapier zo worden
gedraaid dat de vezels in de lengterichting van het te bespannen onderdeel
liggen. Om de vezelrichting te bepalen kan je simpelweg een stukje papier
scheuren. In de vezelrichting scheurt het spanpapier mooi en recht, dwars op de
vezels krijg je een gerafelde en onregelmatige rand en zal de scheur proberen in
de vezelrichting te gaan lopen. Overigens loopt de vezel meestal parallel aan de
langste zijde van het spanpapier.
Plats het papier op de romp en gebruik een oude penseel om thinner op de
beplanking van de neus te strijken. Het duurt een paar seconde voordat het
papier vast komt te zitten, dus zorg dat het spanpapier goed recht ligt.
In deze close-up zie je hoe ik een snee heb gemaakt in het spanpapier om het
staaldraad van het landingsgestel door te laten.
Werk nu naar de staart toe door steeds een stukje met thinner in te smeren en
het papier strak te trekken.
De wat donkerdere plekken op het papier zijn veroorzaakt door de thinner. Dit
verdwijnt wanneer de thinner verdampt. Wanneer er een kreukel ontstaat of het op
een andere manier verkeerd gaat til je het papier gewoon op en plaats je het
opnieuw. Als de hechtkracht al te sterk is moet je de plek eerst met wat thinner
bevochtigen.
Het is normaal dat op dit moment het spanpapier nog niet echt strak zit. Als er
maar geen vouwen of grote kreukels in zitten.
Nadat de thinner volledig is verdampt (dit duurt hooguit 5 minuten) kan je de
overtollige randen wegsnijden. Je kan hiervoor een nieuw mesje gebruiken of de
hoeken afschuren met een stukje fijn schuurpapier. Hoe fijner de korrel, hoe
kleiner de kans op gerafelde randen. Ik gebruik meestal een combinatie van beide
technieken.
Nadat ook de andere zijkant is bekleed is het tijd om de onderkant aan te
pakken. Je kunt zien dat ik geen moeite heb gedaan om de vorm van de staart te
volgen, maar ik heb wel gezorgd dat het redelijk past aan de voorzijde. Dit was
een kwestie van trial and error - knippen, passen, knippen, passen - totdat ik
tevreden was. Ook hier moeten weer sneden worden gemaakt om het staaldraad van
het landingsgestel door te laten. Bij dit deel ben ik aan de staart begonnen met
het vastzetten en ben hiermee doorgegaan tot het deel waar de liggertjes onder
de neus beginnen.
Ik verwachte dat er een goede kans was dat de liggertjes aan de onderkant
met een enkel stuk spanpapier waren te bespannen, zonder dit eerst te moeten
inknippen. Daarvoor met het spanpapier eerst nat gemaakt worden. Als he niet zou
lukken kon er altijd nog een deel verwijderd worden en opnieuw bespannen.
Het papier is natgemaakt met een kwastje en daarna voorzichtig over de
liggertjes getrokken totdat het mooi over de zijkant van de neus kwam. Dit kan
overigens alleen met goede kwaliteit spanpapier omdat een aantal soorten
veranderen in pap wanneer ze nat worden.
Vervolgens wordt weer thinner over het spanpapier aangebracht om het vast te
zetten.
Hier zie je hoe het geworden is. Strak als een trommelvel en geen kreukje te
zien. Het overschot aan de voorkant is op een randje na afgeknipt, daarna maak
ik het nat, strijk het vlak en zet het vast met thinner.
En tenslotte zie je hier de onderkant nadat alle overstekende randjes aan de
achterzijde zijn verwijderd, in dit geval door een schuurblokje over de rand te
halen.
De volgende stap is dat we ons op de romp naar boven werken door stroken papier
over de liggers aan te brengen. Het voordeel van naar boven werken is dat de
overlappen van de naden naar beneden wijzen waardoor deze minder zichtbaar zijn.
We gebruiken de eerder aangebrachte spanlak als lijm voor het spanpapier en
daarom krijgen we een probleem wanneer we de onderste rand moeten vastzetten op
het eerder aangebrachte spanpapier. Om een goede hechting te krijgen moet je
eerst een laag spanlak op het spanpapier aanbrengen op het papier op de bovenste
langsligger. Als er wat lak op het papier naast de ligger terecht komt moet je
dit snel wegvegen, anders ontstaat een kreukel wanneer de lak begint te spannen.
Een stuk spanpapier moet nu op maat worden gemaakt om met de onderrand precies
over de bovenste langsligger te komen. Over de bovenrand hoef je je geen
zorgen te maken omdat hiervan het overstekende deel achteraf nog kan worden
weggehaald. Het passend maken is weer een proces van trial and error. Ik vind
het handig om een stalen lineaal te gebruiken bij het snijden van het spanpapier
op een snijmat. Het papier wordt weer vastgezet met spanlak en thinner, waarbij
van achter naar voren wordt gewerkt.
Achter de cockpit lukte het mij om twee delen tussen de liggertjes met één stuk
spanpapier te bespannen, het driehoekige deel en de baan daarboven. Voordat deze
baan wordt vastgezet moet de bovenrand van de voorgaande baan eerst weer met een
randje spanlak worden voorbehandeld.
Op de foto's kan je zien dat een donkere streep ontstaat waar twee lagen
spanpapier elkaar overlappen. Dit is te verminderen door het spanpapier van te
voren gelijkmatig met gekleurd krijt in te smeren ("chalking"). Voor mij is dit
echter geen enkel probleem omdat ik het model toch ga
schilderen.
Nadat het voorlaatste stukje papier wordt aangebracht komt het lastigste stukje,
het enige stuk spanpapier wat aan beide zijden exact moet passen. Vergeet nu
niet om de ondergrond aan beide zijden met spanlak voor te behandelen voordat je
het papier met thinner vastzet.
Achter de hoofdsteun lukte het mij om de bovenzijde van de romp met één stukje
spanpapier te bekleden.
Hier zie je de beklede romp, wachtend op een sproeinevel van water. Hiervoor
gebruik ik het high-tech apparaat op de foto. Je kan elke soort vernevelaar
hiervoor gebruiken als er maar geen oude resten van wat anders in zitten.
Geef het model een goede nevel en je zult zien dat de druppels water op het
oppervlak van het papier blijven liggen.
Veeg nu met je vinger over het spanpapier om het water uit te spreiden en nu zal
het water goed intrekken. Laat het daarna gewoon langzaam drogen. Het spanpapier
laat nu zien waar zijn naam vandaan komt!
Het is best mogelijk om het spannen nog wat beheerster te doen door een
parfumvernevelaar te gebruiken. Hiermee kun je een zeer fijne (en prettig
ruikende) nevel van waterdruppels maken. Voor heel kwetsbare onderdelen van een
model kan je de nevel in de lucht spuiten en vervolgens het onderdeel door de
nevel heen halen. Zo zal het papier maar weinig vochtig worden en ook weinig
spannen.
Hier is het uiteindelijke resultaat, gelukkig zonder zichtbare kreukels.
Ik maakte mij zorgen over dit deel vanwege het garendraad, maar zo te zien is
het toch mooi gelukt.
Hier een blik op de staart, ook hier is alles mooi glad en strak.
De volgende stap is het bespannen van de vleugeloppervlakken.
Michael Stuart